نقش اشتراک لفظی در تشابه آیات قرآن کریم (مطالعه موردی آیات 37 هود، 48 طور، 14 قمر)

قرآن کریم به عنوان یکی از مهمترین منبع شناخت احکام و علوم اسلامی؛ از دیرباز یکی از اهداف دانشمندان تفسیر و علوم قرآن، جهت تبیین و بررسی این علوم در تفسیر بوده است. یکی از مسائل مهم در قرآن که غفلت از آن موجب انحراف در تفسیر می‌شود، توجه به محکم و متشابهات در آیات است. به ‌طور قطع قرآن کتاب هدایت‌گر مردم در هر عصر و دوره‌ای است، اما برخی آیات در آن وجود دارند که مردم در فهم آن دچار اشتباه می‌شوند و حتی موجب فتنه و سوء استفاده در قرآن شده است. از طرفی دیگر مشترک لفظی را می‌توان یکی از دلایل تشابه آیات دانست. در اشتراک لفظی، یک لفظ بر چند معنا دلالت می‌کند و تشخیص صحیح معنای واژه دارای اشتراک لفظی موجب تفسیر صحیح از آیه و رفع ابهام از آن می‌گردد. مقاله حاضر به منظور بررسی نظر مفسران پیرامون آیات متشابه شامل آیه 37 سوره هود، 48 سوره طور و 14 سوره قمر از قرآن کریم نوشته شده است. اختلاف در فهم آیات متشابه قرآن، موجب تفاوت تفسیری آیه می‌گردد. این مطالعه سعی دارد تا با بررسی آیات متشابه معین شده، به تفاوت معنایی موثر در تفسیر این آیات پی ببرد. محقق بر آن است که با تکیه بر چهار تفسیر از تفاسیر شیعی و سنی و بررسی نظر مفسران با روشی توصیفی- تحلیلی و مراجعه به منابع کتابخانه‌ای، معنای آیات متشابه را به صحیح‌ترین شکل ارائه دهد. از آن‌جایی که برای فهم مفاهیم مافوق ماده با معانی بلند، قالب الفاظ گنجایش کافی را ندارند؛ این امر در قرآن کریم موجب به وجود آمدن آیات متشابه شده است. پس ضرورت دارد که پژوهش‌های عمیق و در ابعاد گوناگون در این زمینه صورت پذیرد؛ لذا برای درک بهتر معنای آیات متشابه نیاز به انجام تحقیق مجزا می‌باشد. نتایج حاصل از بررسی‌های انجام شده این نکته را نمایان می‌کندکه نظر غالب مفسران معین شده، واژه «عین» در آیات مورد بحث به معنای «تحت نظر و مراقبت قرار دادن» به کار رفته است؛ و اغلب ایشان تحت نظر خداوند و برخی تحت نظر ملائکه تفسیر نموده‌اند.