بررسی و تحلیل تأثیرگذاری گرایش‌های کلامی مفسران فریقین در انتخاب ضمیرِ فعل «جَعلا» در آیه 190 سوره اعراف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان. کاشان. ایران.

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان. کاشان. ایران.

چکیده

هرچند قرآن متن واحدی است، تفاسیر مربوط به آن متفاوت است. گرایش‌های کلامی عاملی تأثیرگذار در اختلاف دیدگاه‌های مفسران است، اگرچه گاه مفسرانی با رویکرد کلامیِ یکسان نیز برداشت متفاوتی از آیات دارند. گاهی تفاوت‌های تفسیری ناشی از تفاوت در تشخیص اسم ظاهری است که ضمیر جایگزین آن شده است. هرچند این موضوع در نگاه ابتدایی مبحثی است نحوی، این پرسش مطرح است که آیا گرایش‌های کلامی مفسران نیز می‌تواند در این مهم مؤثر باشد؟ برای یافتن پاسخ، سراغ دیدگاه مفسران فریقین در خصوص ضمیر فعل «جَعلا» در آیه 190 سوره اعراف رفته‌ایم. بررسی‌ها نشان می‌دهد برخی مفسران ضمیر در این آیه را جایگزین دو اسم ظاهرِ آدم  ‌و حوا دانسته‌اند؛ برخی ضمیر را جایگزین قریش و دسته‌‌ای دیگر ضمیر را جایگزین نوع انسان (دو جنس مؤنث ‌و مذکر) می‌دانند. پژوهش حاضر با روش توصیفی، ‌تحلیلی و رویکرد کتابخانه‌ای، ضمن بررسی و ‌تحلیل دیدگاه‌‌ها، به این نتیجه رسیده است که تأثیرگذاری گرایش‌های کلامی مفسران در بیان دیدگاهشان، اگرچه در اغلب موارد مؤثر بوده، این مطلب کلیت ‌نداشته و در مواردی نیز شاهد این تأثیرگذاری نیستیم.