نگاه قرآنی و جامعه‌شناختی به ظلم به عنوان عامل اصلی افول تمدن‌های گذشته

تمدن مجموعه اعتقادات قلبی و باورهای آشکارشده مردمی است که نیازهای اجتماعی آنان را با ایجاد یک تشکل در کنار هم نشانده است؛ به طوری که برای رفع نیاز خود اصول زندگی اجتماعی را پایه‌ریزی کرده-اند. قرآن کریم از افول تمدن‌های بسیاری با هدف ایجاد عبرت از عوامل ناکامی‌های آنان سخن به میان آورده است. آیات مربوطه علت محوری نابودی آن تمدن‌ها را ستمگری و خوی استکباری همه یا بخشی از مردم برشمرده شده است. به همین سبب قرآن هرچند در بین مسلمانان توصیه به مدارا و گذشت می‌کند و گاه آن را تنها راه کسب فضایل مادی و معنوی می‌شمارد، سکوت و رکون در مقابل ظالم را به‌شدت تقبیح و نکوهش می‌کند. آنچه نگارنده در این مقاله با روش توصیف و تحلیل اسناد کتابخانه به آن پرداخته است، بررسی ظلم به عنوان مهم‌ترین علت افول برخی تمدن‌های بشری است. در این راستا ابعاد مختلف ظلم و عواقب آن که می‌تواند تمدن چندهزارساله را نابود کند، مطرح شده است. به نظر نگارنده گذشته از آثار تکلیفی ظلم و پیامدها‌ی آن در قیامت، قرآن کریم در آیات متعدد ظلم را به عنوان عامل افول تمدن‌ها برشمرده است و مخاطبان خود را از آن پرهیز می‌دهد. قرآن بر این مهم پای می‌فشارد که ظلم، هم موجب ایجاد روحیه نفاق عمومی در جامعه می‌شود و هم بر دشمنان بیرونی وی افزوده می‌گردد واین دو از درون و برون زوال تمدن را به دنبال دارند.